81 Dywizjon Pancerny. 91 Dywizjon Pancerny. Kategorie: Wojska samochodowe i bronie pancerne II Rzeczypospolitej. Dywizjony II Rzeczypospolitej. Polskie wojska rozpoznawcze. Polskie oddziały pancerne z okresu kampanii wrześniowej. Kategoria. : Wojsko Polskie w Czarnem. Ta kategoria grupuje artykuły o jednostkach Wojska Polskiego stacjonujących na terenie garnizonu Czarne. Bronie pancerne w II Rzeczypospolitej – rodzaj wojsk Sił Zbrojnych II RP wyposażony w czołgi, tankietki, samochody pancerne oraz pociągi pancerne. Czołgi 7TP na manewrach Czołgi 1 pułku pod Lwowem w 1919 roku, w czasie wojny polsko-ukraińskiej Poza czołgiem noszono czarne berety wz. 37 lub wcześniejsze wz. 19. Polskie Siły Zbrojne. W Wojsku Polskim organizowanym we Francji podstawowym nakryciem głowy stosowanym w czołgu były francuskie hełmy czołgowe wz. 35 z poduszką czołową i podpinką z brązowej skóry lub ceraty. wojska Belgijskie: 10 ACG1 - francuski zakłady Renault, w armii francuskiej AMC1935 42 T.15 - zakupione od Brytyjczyków Vickers light tank Mk VIC ponad 200 T.13 B3 - Vickers-Carden-Loyd Light Dragoon Mk. II C armata 47mm, niszczyciel czołgów T.13 B1 i B2 - oparte na tankietce Carden-Loyd ( na tej samej oparte były też polskie TK ) Oryginalne berety WP dla żołnierzy Wojska Polskiego. Przeglądając nasz asortyment z łatwością można zauważyć, że prezentowane berety wojskowe są dostępne w różnych barwach. Należy pamiętać, że określone kolory w jakich występują berety WP informują do jakich jednostek należą dani żołnierze. kOeX. Autor: Juliusz S. Tym Polska 1. Dywizja Pancerna została sformowana w składzie Polskich Sił Zbrojnych w Wielkiej Brytanii w 1942 r. Decyzja o utworzeniu jednostki wynikała z planów rozwoju sił zbrojnych. Pierwsza próba stworzenia takiej dywizji została podjęta jeszcze we Francji w 1940 r., jednak strona francuska nie wyraziła na to zgody. Po klęsce Francji i ewakuacji polskich oddziałów na Wyspy Brytyjskie przystąpiono do formowania jednostek korzystając z brytyjskich etatów wojennych. Gospodarze od samego początku przywiązywali dużą wagę do tego, aby jednostki polskie funkcjonowały według brytyjskich standardów strukturalno-organizacyjnych, co upraszczało kwestie logistyczne, a w przypadku spodziewanych działań wojennych ułatwiało planowanie użycia tych jednostek, ponieważ miały dysponować takim samym potencjałem jak jednostki sił zbrojnych Brytyjskiej Wspólnoty Narodów (Commonwealth). Poczet sztandarowy prezentuje sztandar 1. Pułku Artylerii Motorowej (?) 1. Dywizji Pancernej (przy drzewcu wstęga Orderu Virtuti Militari) Naczelnemu Wodzowi PSZ gen. broni Kazimierzowi Sosnkowskiemu, dokonującemu przeglądu wojsk jadąc w lekkim transporterze gąsienicowym Universal Carrier podczas wizyty w 1. Dywizji Pancernej. W pojeździe oprócz Naczelnego Wodza (w furażerce, salutuje): nierozpoznany generał brytyjski i oficer PSZ. Zapewne zima 1943/44 lub wiosna 1944 r. Fot. z zasobu IPN Oficerowie saperów z polskiej 1. Dywizji Pancernej przy moście pontonowym zbudowanym przez ich jednostkę przez rzekę podczas walk na froncie zachodnim we Francji, sierpień - wrzesień 1944 r. Mostem przejeżdża kolumna brytyjskich transporterów gąsienicowych Universal Carrier. W tle kolumna pojazdów wojskowych na drugim brzegu. Po lewej major (może dowódca 10. kompanii saperów mjr sap. Wiktor Neklaws), po prawej porucznik. Fot. z zasobu IPN Czołg A27M Mk VIII Cromwell IV z 10. Pułku Strzelców Konnych 1. Dywizji Pancernej na stanowisku w poprzek drogi za osłoną z żywopłotu (prawdopodobnie podczas walk w rejonie Falaise). Na boku wieży niewyraźny numer rejestracyjny ("T 188...3..."?). Fot. z zasobu IPN Początki – sformowanie i wyszkolenie Kwestia sformowania polskiej dywizji pancernej stała się przedmiotem prac studyjnych Sztabu Naczelnego Wodza w pierwszych miesiącach 1941 r. Największym problemem stojącym na przeszkodzie realizacji tego zamysłu był brak wystarczającej liczby podoficerów i szeregowców. Krytykowany z przyczyn politycznych układ Sikorski–Majski umożliwił uzupełnienie stanów osobowych jednostek polskich w Wielkiej Brytanii. Dzięki temu latem 1941 r. prace koncepcyjne dotyczące sformowania dywizji pancernej i negocjacje w tej kwestii prowadzone z brytyjskimi władzami wojskowymi zostały zdynamizowane. W rezultacie 25 lutego 1942 r. Naczelny Wódz, gen. Władysław Sikorski, wydał rozkaz o utworzeniu 1. Dywizji Pancernej (1. DPanc).1 W myśl tego rozkazu w skład dywizji miały wejść dotychczasowe jednostki i oddziały I Korpusu. Miały one sformować: - 10. Brygada Kawalerii Pancernej – brygadę pancerną, - 16. Brygada Czołgów – brygadę pancerną, - 1. dywizjon rozpoznawczy I Korpusu – pułk rozpoznawczy, - 10. Pułk Artylerii Lekkiej 10. Brygady Kawalerii Pancernej – pułk artylerii lekkiej, - 10. szwadron przeciwpancerny 10. Brygady Kawalerii Pancernej – pułk artylerii przeciwpancernej, - 1. dywizjon artylerii przeciwlotniczej I Korpusu oraz 10. bateria artylerii przeciwlotniczej 10. Brygady Kawalerii Pancernej – pułk artylerii przeciwlotniczej, - batalion saperów oraz 10. kompania saperów 10. Brygady Kawalerii Pancernej – oddziały saperów dywizji, - 10. szwadron łączności 10. Brygady Kawalerii Pancernej oraz oddziały łączności – oddziały łączności dywizji, - służby 10. Brygady Kawalerii Pancernej i 16. Brygady Czołgów – służby dywizji. Rozkaz Naczelnego Wodza poprzedziła jego decyzja, podjęta jeszcze w styczniu 1942 r., o wyznaczeniu na stanowisko dowódcy 1. DPanc gen. Stanisława Maczka, dotychczasowego dowódcy 10. Brygady Kawalerii Pancernej. Pierwsza próba stworzenia takiej dywizji została podjęta jeszcze we Francji w 1940 r., jednak strona francuska nie wyraziła na to zgody. Po klęsce Francji i ewakuacji polskich oddziałów na Wyspy Brytyjskie przystąpiono do formowania jednostek korzystając z brytyjskich etatów wojennych. Zanim pierwsza w historii oręża polskiego dywizja pancerna zaczęła funkcjonować, trzeba było kilkunastu tygodni pracy o charakterze organizacyjnym. Dopiero 11 marca 1942 r. zostało utworzone dowództwo 1. DPanc, a 2 maja gen. Maczek wydał swoje pierwsze wytyczne Generał zaprogramował cały proces szkolenia dywizji w systemie kwartalnym, odpowiadającym porom roku. Kolejne kwartały miały odpowiadać okresom szkolenia na poszczególnych szczeblach organizacyjnych: okres letni – załoga, pluton i szwadron (kompania, bateria); jesienny – pułk (batalion); zimowy – brygada, a wiosenny – szczebel dywizji. Dywizja początkowo otrzymała brytyjski sprzęt pancerny, przede wszystkim czołgi pościgowe Covenanter i Crusader. W latach 1943–1944 została w znacznej mierze przezbrojona w sprzęt produkcji amerykańskiej – czołgi średnie Sherman i lekkie Stuart; jedynie pułk rozpoznawczy przezbrojono w brytyjskie czołgi szybkie Cromwell. Kierunek szkolenia dywizji wynikał z brytyjskiej doktryny taktycznego użycia wojsk pancernych. Jednostka przeszła dwuletni proces szkolenia, stając się – dzięki upartej i wytrwałej pracy – wartościowym związkiem Polską innowacją było położenie nacisku na szkolenie dowódców w zakresie organizacji współdziałania między oddziałami poszczególnych rodzajów broni i służb w ramach taktyki broni połączonych, podczas gdy brytyjskie dywizje pancerne nie szkoliły się w taki Kwestie współdziałania oddziałów pancernych, motorowych, piechoty, artylerii, saperów i łączności były obecne w tematyce szkolenia na każdym jego etapie, w każdym ćwiczeniu taktycznym. Kolejne lata przygotowań kończyły się kilkutygodniowym szkoleniem poligonowym. Latem 1943 r. odbyło się ono w rejonie Cambridge, Newmarket, Bury St. Edmunds i Thetford. Zwieńczeniem trwającego półtora miesiąca szkolenia poligonowego było, mające charakter międzysojuszniczy, dwustronne ćwiczenie taktyczne z wojskami pod kryptonimem „Snaffle”, przeprowadzone w dniach 8–10 sierpnia 1943 r. Przeciwnikiem polskiej dywizji była kanadyjska 5. DPanc. W połowie maja 1944 r. polska 1. DPanc została skierowana na poligon Wolds w hrabstwie York w północnej Anglii, gdzie do końca czerwca 1944 r. zrealizowała cykl ćwiczeń dowódczo-sztabowych oraz taktycznych na szczeblu brygady i dywizji. Zwieńczeniem szkolenia poligonowego było ćwiczenie „Kestrel”, przeprowadzone w dniach 21–25 czerwca 1944 r., w czasie którego polska dywizja szkoliła się razem z francuską 2. DPanc gen. Philippe’a Marie Leclerca. Dowódca 1. Dywizji Pancernej gen. bryg. Stanisław Maczek (P) we włazie wieży czołgu, prawdopodobnie w rejonie Falaise (Normandia); sierpień 1944 r. Po lewej szef sztabu dywizji mjr (od 7 września ppłk) Ludwik Stankiewicz. Fot. z zasobu IPN Polscy czołgiści i francuskie dzieci na czołgu M4 Sherman z 1. Dywizji Pancernej podczas postoju w wyzwolonej miejscowości we Francji. Fot. z zasobu IPN Naczelny dowódca sił alianckich generał Dwight Eisenhower (2L) i dowódca polskiej 1. Dywizji Pancernej generał brygady Stanisław Maczek (3L) rozmawiają z polskimi żołnierzami podczas inspekcji na froncie zachodnim w Holandii. Listopad 1944 r. Fot. z zasobu IPN Jak wspomniałem, początkowo w składzie 1. DPanc znalazły się dwie brygady pancerne: 16. Brygada Pancerna (1., 2. i 3. Pułk Pancerny, 16. batalion dragonów, a później batalion strzelców podhalańskich) oraz 10. Brygada Kawalerii Pancernej (14. i 24. Pułk Ułanów, 10. Pułk Strzelców Konnych, 10. batalion dragonów). Jesienią 1943 r. dywizja musiała dostosować swoją strukturę do najnowszej organizacji brytyjskich dywizji pancernych, uwzględniającej doświadczenia wojenne z Afryki Północnej. Zamiast dwóch brygad pancernych pozostała tylko jedna, a miejsce drugiej zajęła brygada piechoty. Zwiększono ponadto potencjał artylerii polowej. Reorganizacja umożliwiła użycie 1. DPanc w działaniach 21. Grupy Armii. Latem 1944 r. stan etatowy dywizji wynosił 836 oficerów oraz 13 402 podoficerów i szeregowców. W skład jednostki wchodziły: - Kwatera Główna 1. Dywizji Pancernej, - dywizyjny pułk rozpoznawczy – 10. Pułk Strzelców Konnych (czołgi typu Cromwell), - 10. Brygada Kawalerii Pancernej, złożona z 1. i 2. Pułku Pancernego, 24. Pułku Ułanów (czołgi Sherman i Stuart) oraz 10. Pułku Dragonów (transportery opancerzone Half-Track i Carrier), - brygada piechoty – 3. Brygada Strzelców, złożona z 1. batalionu strzelców podhalańskich, 8. i 9. batalionu strzelców oraz samodzielnego szwadronu ciężkich karabinów maszynowych, - Artyleria Dywizyjna, złożona z 1. Pułku Artylerii Motorowej (armatohaubice samobieżne), 2. Pułku Artylerii Motorowej (armatohaubice ciągnione), 1. Pułku Artylerii Przeciwpancernej oraz 1. Pułku Artylerii Przeciwlotniczej, - Oddziały Łączności – szwadron dowodzenia i trzy szwadrony łączności, - Oddziały Saperów – trzy kompanie saperów i pluton mostowy, - Oddziały Zaopatrywania – trzy kompanie zaopatrywania, - Oddziały Techniczne – dwie kompanie warsztatowe, - Oddziały Sanitarne – dwie kompanie sanitarne i polowa stacja opatrunkowa, - szwadron regulacji ruchu. Szlak bojowy Na przełomie lipca i sierpnia 1944 r. 1. DPanc wylądowała na plażach Arromanches w Normandii, gdzie została przydzielona do 2. Korpusu 1. Armii Kanadyjskiej. Dywizja gen. Maczka była jedyną spośród pięciu dywizji pancernych 21. Grupy Armii, która w kilka dni po przetransportowaniu do Normandii wzięła udział w ciężkich walkach, prowadząc przez dwa tygodnie niemalże nieprzerwanie działania mające na celu zamknięcie drogi odwrotu jednostkom niemieckiej 5. Armii Pancernej i 7. Armii Polowej. Walki te, w polskiej historiografii określane jako bitwa pod Falaise, dotyczą ostatnich dwóch faz bitwy w Normandii, trwających od 7 do 22 sierpnia 1944 r. Pierwsza faza to operacja „Totalize”, a druga to operacja „Tractable”, która stanowiła chrzest bojowy polskiej dywizji. Krytykowany z przyczyn politycznych układ Sikorski–Majski umożliwił uzupełnienie stanów osobowych jednostek polskich w Wielkiej Brytanii. Dzięki temu latem 1941 r. prace koncepcyjne dotyczące sformowania dywizji pancernej i negocjacje w tej kwestii prowadzone z brytyjskimi władzami wojskowymi zostały zdynamizowane. Niestety, 1. DPanc została użyta w sposób nieodpowiedni do warunków terenowych i ugrupowania bojowego przeciwnika. Pierwszego dnia walk oddziały pierwszorzutowe – 2. Pułk Pancerny i 24. Pułk Ułanów – poniosły bardzo poważne straty. Przeciwnikiem 1. DPanc była elitarna niemiecka 12. DPanc Waffen-SS „Hitlerjugend” o ponadprzeciętnej wartości bojowej, a teren kluczowy (key terrain), w oparciu o który można tworzyć punkty ciężkości działań – naturalne Schwerpunkte – znajdował się przez cały czas trwania operacji „Totalize” w rękach niemieckich. Dopiero opanowanie w drugim dniu operacji „Tractable”, 15 sierpnia 1944 r., przez oddziały 1. DPanc przeprawy na rzece Dives w rejonie Jort i Vendeuvre na lewym skrzydle kanadyjskiego 2. Korpusu umożliwiło zdynamizowanie działań dywizji i przejście do bardziej manewrowych form walki. Elastyczny plan działania kanadyjskiego 2. Korpusu i pozostawienie sposobu wykonania zadania bezpośrednim wykonawcom sprzyjały osiągnięciu sukcesu. Oddziały polskiej 1. DPanc 19 sierpnia zamknęły pierścień okrążenia wokół resztek niemieckiej 5. Armii Pancernej i 7. Armii Polowej, łącząc się w rejonie Chambois z oddziałami amerykańskiej 90. Dywizji Piechoty. Wówczas jednak 1. DPanc została pozbawiona swobody działania. Niemcy przeszli do kontrnatarcia. Przez trzy dni oddziały polskiej dywizji działały w okrążeniu w rejonie Chambois i Żołnierze piechoty z polskiej 1. Dywizji Pancernej na stanowisku na dachu uszkodzonego przez artylerię budynku w Hooge Zwaluwe koło Bredy w czasie walk nad Dolnym Renem w Holandii. Na pierwszym planie żołnierz celujący z ręcznego karabinu maszynowego 7,69 mm Bren Mk I, z tyłu żołnierz strzelający z pistoletu maszynowego kal. 9 mm Sten. 1 listopada 1944 r. (?) Fot. z zasobu IPN Polscy żołnierze piechoty z 1. Dywizji Pancernej idący ulicą w wyzwolonej Bredzie, 29 października 1944 r. Żołnierz po prawej niesie dużą saperkę i zawieszony na ramieniu potrójny zasobnik na pociski do ręcznego granatnika przeciwpancernego PIAT. Po lewej grupa witających Polaków holenderskich cywilów (kobiety, dzieci). Fot. z zasobu IPN Dowódca 21. Grupy Armii marsz. polny Bernard Montgomery (P) rozmawia z anonimowym oficerem (major?, podpułkownik?) sztabu podczas jednej z inspekcji oddziałów polskiej 1. Dywizji Pancernej (prawdopodobnie jesienią 1944 r. w Holandii). Pośrodku dowódca dywizji gen. bryg. Stanisław Maczek. Fot. z zasobu IPN 1. Dywizja Pancerna gen. Maczka zapłaciła niezwykle wysoką cenę za swój chrzest bojowy: 446 zabitych, 1501 rannych i 150 zaginionych. Oddziały dywizji walką udokumentowały najwyższy poziom wyszkolenia, który osiągnęły w ciągu dwóch lat. Ten wysoki poziom został potwierdzony w kolejnych zmaganiach na froncie zachodnim. Po odtworzeniu zdolności bojowej, 30 sierpnia 1944 r. dywizja przystąpiła do pościgu za cofającym się nieprzyjacielem, wyzwalając wiele miejscowości w północnej Francji, Abbeville i Saint-Omer. Z kolei 6 września przekroczyła granicę Belgii, wyzwoliła Poperinge, Ieper, Roeselare, Tielt, część Gandawy, Lokeren, Beveren-Waas i Sint-Niklaas. Osiągnięcie Tielt i kanału Gandawa–Ostenda w rejonie Aalter 8/9 września zakończyło okres pościgu. W dniach 10–21 września 1944 r. dywizja została użyta w terenie nieodpowiednim do działań broni pancernej i w sposób nieadekwatny do założeń taktyki jednostek pancernych. Oddziały 1. DPanc opanowały wówczas rejon Hulst, Axel i Terneuzen w holenderskiej Zelandii. Zwycięstwa dywizji osiągnięte we wrześniu w Belgii i Holandii ugruntowały jej wysoką pozycję w 21. Grupie Armii. To spowodowało, że od tej pory dywizja ze względu na swój poziom wyszkolenia i wysoką wydajność bojową była kierowana do prowadzenia działań również w terenie niesprzyjającym użyciu oddziałów pancernych – na pograniczu belgijsko-holenderskim w rejonie Baarle-Nassau, Bredy i szczególnie Moerdijk, a także na pograniczu holendersko-niemieckim i we Fryzji w Niemczech, gdzie podmokły teren w opinii gen. Maczka był znacznie trudniejszy niż obszar polskiego 1. Dywizja Pancerna wyzwoliła w północnej Francji – Abbeville i Saint-Omer, w Belgii – Poperinge, Ieper, Roeselare, Tielt, część Gandawy, Lokeren, Beveren-Waas i Sint-Niklaas, w Holandii – rejon Baarle-Nassau, Hulst, Axel, Terneuzen, Emmen, Stadskanaal i Winschoten, zdobyła Bredę i Moerdijk. W Niemczech sforsowała Küstenkanal, opanowała Papenburg, Filsum, Hesel, Halsbek, Felde oraz Moorburg, docierając do Wilhelmshaven. Pod koniec września 1944 r. 1. DPanc została operacyjnie podporządkowana brytyjskiemu 1. Korpusowi, w ramach którego prowadziła natarcie zmierzające do opanowania rejonu Baarle-Nassau, czego udało się dokonać 2 października. Po trzytygodniowej przerwie dywizja rozpoczęła działania, które zakończyły się 29 października zdobyciem Bredy, a 8 listopada – Moerdijk nad rzeką Hollandsch Diep. W okresie zimowym dywizja dozorowała brzeg rzeki Mozy. Na początku kwietnia 1945 r. ponownie weszła w skład kanadyjskiego 2. Korpusu i została użyta na pograniczu holendersko-niemieckim. W północno-wschodniej Holandii wyzwoliła Emmen, Stadskanaal i Winschoten. Następnie wkroczyła do Niemiec i w trakcie ciężkich walk sforsowała Küstenkanal, opanowała Papenburg, Filsum, Hesel, Halsbek, Felde oraz Moorburg, wychodząc na podejścia do Wilhelmshaven, gdzie 5 maja 1945 r. zastała ją kapitulacja wojsk niemieckich. Następnego dnia oddziały 1. DPanc wkroczyły do niemieckiej bazy morskiej Wilhelmshaven, przyjmując kapitulację garnizonu Naczelny dowódca sił alianckich generał Dwight Eisenhower (1L) i dowódca polskiej 1. Dywizji Pancernej generał brygady Stanisław Maczek (2L) podczas inspekcji oddziałów polskich w Holandii. Listopad 1944 r. Fot. z zasobu IPN Mieszkańcy Bredy z pamiątkową tablicą "Dziękujemy Wam Polacy" z wizerunkiem gen. Stanisława Maczka. Fot. z zasobu IPN przekazana przez SWAP Dowódca Korpusu Kanadyjskiego, burmistrz miasta Breda, gen. Stanisław Maczek na trybunie honorowej. Fot. z zasobu IPN przekazana przez SWAP Po odwilży października 1956 r. tematykę dziejów dywizji zmonopolizował Franciszek Skibiński. W latach 1956–1982 na łamach „WPH” ukazało się 8 artykułów jego autorstwa poświęconych działaniom 1. DPanc. W 1958 r. na rynek trafiło 1. wydanie jego książki Pierwsza pancerna, utrzymanej w specyficznym, charakterystycznym dla tego autora stylu. Bilans walk W czasie dziewięciomiesięcznej kampanii dywizja zadała liczne straty przeciwnikowi, biorąc do niewoli 18 744 jeńców, podczas gdy jej straty wyniosły 969 zabitych, 3320 rannych oraz 300 zaginionych. Po zakończeniu działań wojennych 1. DPanc pozostała we Fryzji, rozpoczynając służbę okupacyjną. Dowództwo nad jednostką 23 maja 1945 r. przejął gen. Klemens Rudnicki, a gen. Maczek objął stanowisko dowódcy I Korpusu w Wielkiej Brytanii. W połowie czerwca tego samego roku polska 1. DPanc została włączona do brytyjskiego 30. Korpusu jako część Brytyjskiej Armii Renu (British Army of the Rhine – BAOR). Dowództwo dywizji stacjonowało w Meppen, który otrzymał polską nazwę Maczków. 1. DPanc przyjęła w podporządkowanie 1. Brygadę Spadochronową, z którą wspólnie pełniła służbę okupacyjną aż do lata 1947 r. Pierwsza Pancerna na kartach historii Jedną z pierwszych publikacji poświęconych 1. DPanc było opracowanie autorstwa kwatermistrza dywizji, mjr. Jana Marowskiego, który wykorzystał zbiór zdjęć dowódcy szwadronu dowodzenia 2. Pułku Pancernego, kpt. Oskara Jazdowskiego. Autor tej publikacji, która doczekała się wydania w Polsce, ukrywał się pod pseudonimem „Jamar”, który można odczytywać dwojako – Jazdowski i Marowski bądź Jan Marowski jako autor W 1947 r. ukazał się zbiór wspomnień zatytułowany 1. Dywizja Pancerna w walce, poświęcony walkom na szlaku bojowym od Normandii do Można tu jeszcze wymienić wspomnienia gen. Maczka10, prace gen. Antoniego Grudzińskiego11, płk. dypl. Tadeusza Wysockiego12 oraz wielu innych autorów próbujących zmierzyć się z tym tematem13. Niestety, w większości tych prac zdarzają się błędy i uproszczenia. Dowódca II Korpusu polskiego i Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych gen. dyw. Władysław Anders (w środku) oddaje honory pocztom sztandarowym 24. Pułku Ułanów (w głębi) i 10. Pułku Dragonów (po prawej) podczas inspekcji oddziałów 1. Dywizji Pancernej na froncie zachodnim. Obok dowódca dywizji gen. bryg. Stanisław Maczek (2L). Na pierwszym planie po prawej robiący zdjęcie nieznany z nazwiska fotograf wojskowy. Holandia, kwiecień 1945 r. Fot. z zasobu IPN Dowódca 21. Grupy Armii marsz. polny Bernard Montgomery (2L) przypina odznaczenie dowódcy polskiej 1. Dywizji Pancernej gen. bryg. Stanisławowi Maczkowi podczas wizyty w Bredzie. Po prawej stoi najprawdopodobniej dowódca 1. Armii kanadyjskiej gen. Henry "Harry" Crerar, trzymający krzyż Orderu za Wybitną Służbę (bryt. Distinguished Service Order, przyznany gen. Maczkowi. W tle flagi Wielkiej Brytanii i Polski, żołnierze Wojska Polskiego. 25 listopada 1944 r. Fot. z zasobu IPN Atmosfera wokół Polskich Sił Zbrojnych, która powstała w kraju po II wojnie światowej, nie sprzyjała publikowaniu jakichkolwiek prac poświęconych 1. DPanc. Po odwilży października 1956 r. tematykę dziejów tej dywizji w praktyce zmonopolizował Franciszek Skibiński. W latach 1956–1982 na łamach „Wojskowego Przeglądu Historycznego” ukazało się łącznie osiem artykułów jego autorstwa poświęconych działaniom 1. W 1958 r. na rynek trafiło pierwsze wydanie książki Skibińskiego Pierwsza pancerna, utrzymanej w specyficznym, charakterystycznym dla jej autora stylu (doczekała się sześciu wydań).15 W kolejnych latach pojawiły się jego publikacje zwarte dotyczące walk W okresie PRL jeszcze tylko jeden oficer 1. DPanc opublikował swoje wspomnienia – płk dypl. Władysław Dec, który, opisując dzieje dywizji, w znacznej mierze wykorzystał wcześniejsze opracowania W PRL nigdy nie zostały wydane wspomnienia gen. Maczka, który we wrześniu 1946 r. został pozbawiony obywatelstwa przez wasalne wobec Związku Sowieckiego władze komunistyczne. Tekst pochodzi z nr 5/2018 „Biuletynu IPN” 1 Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego (dalej: IPMS), Naczelne władze wojskowe, sygn. A XII 22/10, Naczelny Wódz i Minister Spraw Wojskowych, 400/ tjn./ Sformowanie 1. Dywizji Pancernej – zarządzenia wstępne z 25 II 1942 r. 2 IPMS, 1. Dywizja Pancerna, sygn. A V 1/54, 1. Dywizja Pancerna, 102/tj. wyszk. 42, Wytyczne wyszkolenia na okres letni 1942 r. z 2 V 1942 r. 3 Szerzej na temat szkolenia dywizji: Tym, 1. Dywizja Pancerna. Organizacja i wyszkolenie, Warszawa 2009, s. 307–527; idem, Wojska pancerne Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie 1940–1947. Doktryna, organizacja, szkolenie i działania bojowe, Warszawa 2012, s. 536–569. 4 T. Place, Military Training in British Army 1940–1944. From Dunkirk to D-Day, London 2000, s. 102–105, 118–120; Tym, 1. Dywizja Pancerna…, s. 32–42. 5 Szerzej na temat walk dywizji w Normandii: J. Kutzner, Tym, Polska 1. Dywizja Pancerna w Normandii, Warszawa 2010. 6 S. Maczek, Od podwody do czołga. Wspomnienia wojenne 1918–1945, Edinburgh 1961, s. 232–233. 7 Szerzej na temat walk dywizji na terenie Niemiec: Tym, Zarys działań polskiej 1. Dywizji Pancernej w północno-wschodniej Holandii i we Fryzji w kwietniu i maju 1945 roku, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2011, nr 3, s. 129–166. 8 K. Jamar, Śladami gąsienic Pierwszej Dywizji Pancernej, Hengelo 1946, Wrocław 1948. 9 1. Dywizja Pancerna w walce, red. zbior., Brussels 1947 (reprint: Bielsko-Biała 2002). 10 S. Maczek, Od podwody do czołga…. 11 A. Grudziński, Zarys historii wojennej 1 Dywizji Pancernej, „Przegląd Kawalerii i Broni Pancernej” 1964, nr 34. 12 Wysocki, 1 Polska Dywizja Pancerna 1938–1947, Londyn 1989. 13 Przykłady takich publikacji z ostatnich lat: J. Nadzieja, Falaise 1944, Warszawa 2003; J. Solarz, 1 Dywizja Pancerna 1939–1944, Warszawa 2003; idem, 1 Dywizja Pancerna 1944–1947, Warszawa 2004; E. McGilvray, Marsz czarnych diabłów. Odyseja Dywizji Pancernej generała Maczka, Poznań 2006; K. Śledziński, Czarna kawaleria. Bojowy szlak pancernych Maczka, Kraków 2011. 14 F. Skibiński, Zarys dziejów 1 Dywizji Pancernej Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1956, nr 1; idem, Operacja Falaise 7–21 sierpień 1944, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1957, nr 2; idem, 1 Dywizja Pancerna w walce o wyzwolenie Francji – „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1961, nr 1; idem, Udział 1 Dywizji Pancernej w wyzwoleniu Belgii i Holandii w 1944 r., „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1962, nr 1; idem, Walki 1 Dywizji Pancernej w ostatnim okresie drugiej wojny światowej, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1966, nr 2; idem, Bój pod Axel 15– r., „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1968, nr 3; idem, Polacy w dwóch bitwach na zachodzie w 1944 r. Monte Cassino – Falaise, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1974, nr 3; idem, Bitwa pod Falaise, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1982, nr 2. 15 Idem, Pierwsza pancerna, Warszawa 1958, 1960, 1966, 1968, 1970, 1979. 16 Idem, Axel, Warszawa 1979; idem, Falaise, Warszawa 1984. 17 W. Dec, Narwik i Falaise, Warszawa 1959, 1967. Wojska pancerne ludowego Wojska Polskiego – jeden z rodzajów wojsk Wojska Polskiego w latach 1943-1990. Polska broń pancerna na froncie wschodnim[edytuj | edytuj kod] Pierwszym oddziałem polskiej broni pancernej zorganizowanym na froncie wschodnim był sformowany w ramach 1 Dywizji Piechoty w maju 1943 w rejonie Sielc 1 pułk czołgów średnich[1]. W jego skład wchodziły: kompania dowodzenia, trzy kompanie czołgów T-34 i jedna czołgów lekkich T-70, kompania fizylierów, kompania rusznic przeciwpancernych i kompania techniczna. Razem liczył: 32 czołgi T-34, 7 czołgów T-70, 3 samochody pancerne i ok. 600 żołnierzy[2]. W związku z dużym napływem Polaków do obozu sieleckiego rozkaz organizacyjny z 19 sierpnia 1943 roku zakładał formowanie w ramach 1 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych jednej brygady pancernej[1]. Od 1 października jednostki przystąpiły do trzymiesięcznego szkolenia[3]. 1 pułk czołgów wziął udział w bitwie pod Lenino. 5 lipca 1944 roku przystąpiono do formowania 1 Korpusu Pancernego, 4 pułku czołgów ciężkich i 28 pułku artylerii pancernej[3]. Broń pancerna podlegała Dowództwu Wojsk Pancernych i Zmotoryzowanych. 1 Korpus Pancerny stanowił odwód Naczelnego Dowództwa na okres operacji berlińskiej przydzielony do 2 A WP. W składzie 1 Armii WP walczyła 1 Brygada Pancerna, 4 samodzielny pułk czołgów ciężkich i 13 pułk artylerii samobieżnej. W składzie 2 Armii WP walczyła 16 Brygada Pancerna, 5 samodzielny pułk czołgów ciężkich i 28 pułk artylerii samobieżnej. Poszczególne dywizje piechoty dysponowały dywizjonami artylerii samobieżnej[4]. W dniu zakończenia wojny Wojsko Polskie na froncie wschodnim dysponowało: jednym korpusem pancernym, dwiema samodzielnymi brygadami pancernymi i dwoma pułkami czołgów ciężkich. Ponadto w skład broni pancernej wchodziły dwa samodzielne pułki artylerii pancernej i dywizjony artylerii pancernej dywizji piechoty. W stadium formowania było też kilkanaście innych jednostek pancernych. Z uwagi na koniec wojny udziału w walkach nie wzięły. Pokojowa reorganizacja wojsk pancernych[edytuj | edytuj kod] W połowie maja 1945 roku ze składu 2 Armii WP wyłączono 1 Drezdeński Korpus Pancerny, który przeszedł do dyspozycji Naczelnego Dowództwa WP. W jej składzie pozostały: 16 Brygada Pancerna, 5 pułk czołgów ciężkich i 28 pułk artylerii pancernej[5]. W czerwcu przekazano ND WP: 1 Brygadę Pancerną, 13 pułk artylerii samobieżnej i 1 batalion rozpoznawczy. W składzie 1 Armii WP pozostały: 4 pułk czołgów ciężkich i 7 dywizjon artylerii pancernej[5]. W połowie września 1945 roku wszystkie jednostki pancerne zostały przeniesione na etaty pokojowe o zmniejszonych stanach osobowych. Jednocześnie rozformowano 5. i 7. pułki czołgów ciężkich, 46. i 49. pułk artylerii samobieżnej oraz osiem samodzielnych dywizjonów artylerii pancernej[a]. Pozostałe jednostki podporządkowano dowództwom okręgów wojskowych[5]. W październiku 1945 roku rozwiązano dowództwo oraz jednostki korpuśne 1 Korpusu Pancernego[6]. Brygady i pułki pancerne rozdzielono pomiędzy pięć okręgów wojskowych. W Śląskim OW pozostały: 3 Drezdeńska Brygada Pancerna, 24., 25., i 27., pułki artylerii pancernej oraz 2 batalion rozpoznawczy[7]. Do OW Poznań przeszła 2 Sudecka Brygada Pancerna[8], do OW Kraków - 4 Drezdeńska Brygada Pancerna, a do OW Łódź - 1 Brygada Piechoty Zmotoryzowanej[9]. W składzie OW Pomorze znalazły się: 16 Brygada Pancerna, 4 pułk czołgów ciężkich i 45 pułk artylerii samobieżnej[10]. W listopadzie ze składu 1 Dywizji Piechoty wyłączony i rozformowany 1 dywizjon artylerii pancernej. W miejsce dywizjonu dowództwu 1 DP podporządkowano 27 pułk artylerii pancernej. Na początku 1946 roku 2 motocyklowy batalion rozpoznawczy przekazany został do Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego. W tym samym czasie 1., 2., 3., 4. i 16. brygady pancerne przeformowano na: 1., 2., 6., 8. i 9. pułki czołgów średnich. Rozformowane zostały: 1 Brygada Piechoty Zmotoryzowanej i 51 pułk artylerii pancernej. W połowie 1946 roku sformowano pięć plutonów samochodów pancernych, które podporządkowano 1., 3., 8., 9. i 14. Dywizji Piechoty uczestniczącym w walkach ze zbrojnym podziemiem[b]. W październiku 52 pułk artylerii Pancernej przekazano do OW Poznań. Na początku 1947 roku rozformowano 27 i 52 pułk artylerii samobieżnej oraz 1 batalion rozpoznawczy. W pozostałych jednostkach wprowadzono nowe etaty. 1., 2., 6., 8. i 9. pułki czołgów średnich, 4 pułk czołgów ciężkich oraz 13., 24., 25. i 28. pułki artylerii samobieżnej otrzymały etaty o niższych stanach osobowych. Jednocześnie pułki artylerii samobieżnej przemianowano na pułki artylerii pancernej[12]. W maju 1948 rozformowano 3 szkolny pułk czołgów, a w jednostkach pancernych wprowadzono nowe etaty. Jednostki obciążone zostały zadaniami szkoleniowymi, które wcześniej realizował 3 spcz[11]. Redukcja wojsk pancernych w latach 1945-1948 spowodowała, że stan osobowy uległ zmniejszeniu z 16,2 tys. do 4,2 tys. żołnierzy. Zrezygnowano z utrzymywania korpusu, a potem również brygad pancernych pozostawiając dziesięć samodzielnych pułków. Od 1945 do 1948 roku liczba wozów bojowych będących na uzbrojeniu wojsk pancernych spadła z 471 do 371 sztuk[11]. Okres przyspieszonego rozwoju wojsk pancernych[edytuj | edytuj kod] 1 stycznia 1949 roku Dowództwu Wojsk Lądowych podlegały: sześć samodzielnych pułków czołgów[c], cztery pułki artylerii pancernej[d], mających na uzbrojeniu 211 czołgów, w tym 22 IS-2, 189 T-34-85, 160 dział samobieżnych, w tym: 72 SU-76, 50 SU-85, 2 SU-100, 26 ISU-122, 10 SU/ISU-152, 43 samochody pancerne BA-64. 50 znajdujących się w składnicach czołgów lekkich T-70 w maju 1949 roku zostało zezłomowanych[13]. Siedmioletni plan rozwoju WP na lata 1949-1955 autorstwa szefa SG gen. broni Władysława Korczyca zakładał sformowanie w zachodnich okręgach wojskowych (OW II-Bydgoszcz i OW IV-Wrocław) dwóch korpusów pancernych liczących po jednej dywizji pancernej i jednej dywizji zmotoryzowanej[14]. Realizację zamierzeń organizacyjnych rozpoczęto w marcu 1949 roku. W OW II sformowano 1 Korpus Pancerny w składzie: 16 Dywizja Pancerna[e]i 8 Zmotoryzowanej Dywizji Piechoty[f]. W OW IV sformowano 2 Korpus Pancerny w składzie: 10 Dywizja Pancerna[g] i 11 Zmotoryzowanej Dywizji Piechoty[h]. Dywizje pancerne posiadać miały po 74 czołgi i 24 działa pancerne, a zmotoryzowane dywizje piechoty po 35 czołgów i 12 dział pancernych. Korpusy pancerne jako odwody armijne miały działać jako grupy szybkie armii[15]. W listopadzie 1949 roku nastąpiły znaczące zmiany w kierownictwie Ministerstwa Obrony Narodowej. Odszedł marszałek Żymierski, a stanowisko ministra Obrony Narodowej objął marszałek Konstanty Rokossowski. Na przełomie 1949/50 roku wprowadzono zmiany do planu rozwoju armii. Powstał "Sześcioletni plan rozwoju wojska na lata 1950-55". W wojskach lądowych planowano wzmocnienie nowo powstałych korpusów. Choć do końca 1950 roku z ZSRR dostarczono 148 czołgów T-34-85, 13 IS-2, 2 IS-3 oraz 75 dział samobieżnych[i], nadal brakowało sprzętu oraz wyszkolonych kadr. W czerwcu 1950 roku przeformowano 16 i 10 Dywizję Pancerną oraz 8 i 11 Zmotoryzowane Dywizje Piechoty na 8, 10, 11, 16 Dywizje Zmechanizowane mające liczyć po 97 czołgów T-34 oraz 24 działa samobieżne. Jednocześnie usamodzielniono 4 i 6 pułki czołgów ciężkich podporządkowując je korpusom pancernym i wyposażając w czołgi IS-2 oraz działa samobieżne ISU-152[16]. 12 lutego 1951 roku marszałek Rokossowski zatwierdził przyspieszony "Plan zamierzeń organizacyjnych na lata 1951 i 1952". Plan ten zrywał z dotychczasową koncepcją zrównoważonej rozbudowy wojska w powiązaniu z rozwojem gospodarki narodowej. Zapotrzebowanie wojska miał w większości pokryć krajowy przemysł zbrojeniowy. Zamiary planistów nakazywały osiągnięcie rocznej zdolności produkcyjnej 3000 czołgów T-34. W 1952 r. krajowy przemysł dostarczył pierwszych 5 czołgów T-34-85, a do końca 1955 r. wyprodukowano w kraju 1115 tych wozów. 1 stycznia 1956 roku stan ewidencyjny wojsk lądowych wynosił 1617 czołgów, 571 dział samobieżnych, 157 transporterów opancerzonych[17]. W wojskach lądowych korpusy pancerne przemianowano na korpusy zmechanizowane mające mieć docelowo w dwóch dywizjach po 147 czołgów T-34, 25 IS-2 i 38 dział samobieżnych ISU-122. Dla 19. i 20 DZ wchodzących w skład korpusów piechoty przewidziano po 82 czołgi i 24 działa samobieżne. Rozpoczęto też formowanie siedmiu samodzielnych pułków czołgów[17]. Duży przyrost ilościowy nie szedł w parze z rozbudową jakościową, Tworzone liczne pułki czołgów (w 1952 roku było 15 pułków czołgów) posiadały 25-35 czołgów, a tylko pułki zmechanizowane wchodzące w skład 8., 10., 11. i 16 Dywizji Zmechanizowanej miały w składzie batalion czołgów T-34[17]. W 1954 roku wojska pancerne rozmieszczone były w następujących związkach taktycznych[17]: 1 Korpus Zmechanizowany w składzie 8. i 16 DZ 1 Korpus Armijny w składzie 12., 14 DP i 20 DZ 2 Korpus Zmechanizowany w składzie 10. i 11 DZ 2 Korpus Armijny w składzie 4., 5., 27 DP i 19 DZ We wrześniu 1954 roku rozpoczęto przeformowywanie 15 Dywizji Piechoty na dywizję zmechanizowaną liczącą 108 czołgów T-34 i 24 działa samobieżne. Do końca 1955 roku stanu tego nie udało się osiągnąć, a dywizja liczyła tylko 32 czołgi. Zwiększenie możliwości bojowych 4, 5, 12 i 14 Dywizji Piechoty osiągnięto włączając w ich skład dotychczas samodzielne pułki czołgów średnich i przemianowując je na pułki czołgów i artylerii pancernej[j][17]. W sumie w latach 1949-1955 ilość czołgów i dział pancernych zwiększyła się 10-krotnie[18]. Okres politycznej odwilży[edytuj | edytuj kod] Na początku 1955 roku polskie wojska pancerne występowały w strukturach siedmiu dywizji zmechanizowanych (8., 10., 11., 15., 16., 19., i 20.), dwóch pułkach czołgów ciężkich (4. i 6.), dwóch samodzielnych pułków czołgów (11. i 13.), czterech pułkach czołgów i artylerii pancernej (16., 18., 20. i 22.) i jednego szkolnego pułku czołgów (15.). Na uzbrojeniu tych wojsk znajdowały się: 1283 czołgi, w tym 1083 średnich typu T-34/85 i 180 ciężkich typu IS-2, 450 dział pancernych, w tym 399 ciężkich typu ISU-122 i ISU-152 oraz 51 średnich typu SU-85 i SU-100, 206 dział samobieżnych SU-76, 97 samochodów pancernych BA-64 i 6 transporterów opancerzonych BTR-152[19]. Jesienią 1955 poczyniono korekty do składu bojowego wojsk operacyjnych określonego w protokole uzgodnień w ramach Układu Warszawskiego. W miejsce dwóch korpusów zmechanizowanych Frontu Polskiego utworzono dwa korpusy pancerne każdy po dwie dywizje pancerne i jedną zmechanizowaną[20]. We wrześniu 10 Dywizję Zmechanizowaną z Opola, 16 DZ z Elbląga, 19 DZ z Gubina i 20 DZ ze Szczecinka przeformowano na dywizje pancerne. Jednocześnie zmieniono podporządkowanie poszczególnych dywizji: 19 DPanc weszła do 2 Korpusu Zmechanizowanego, a 20 DPanc do 1 KZ. Znajdujące się dotychczas w składzie korpusów zmechanizowanych pułki czołgów ciężkich zostały przeformowane na 32. i 34. batalion czołgów ciężkich i artylerii pancernej, wyłączone ze składu korpusów i podporządkowane bezpośrednio dowódcom okręgów wojskowych. Dla potrzeb organizacyjnych przekazano do 1 DZ 33 pułk czołgów średnich ze składu 15 Dywizji Zmechanizowanej. W jego miejsce do 15 DZ włączono 11 pcz będący dotychczas samodzielną jednostką[21]. W listopadzie dowództwa korpusów zmechanizowanych przemianowano na pancerne. Utworzono kompanie sztabowe korpusów oraz zreorganizowano korpuśne bataliony łączności[21]. We wrześniu 1956 roku rozwiązano dowództwo 2 KPanc wraz z jednostkami korpuśnymi. W warszawskim i śląskim OW zlikwidowano szczebel korpusu podporządkowując poszczególne dywizje bezpośrednio dowództwom okręgów. Tylko w Pomorskim Okręgu Wojskowym pozostał 1 Korpus Pancerny, w składzie którego znalazły się: 15. DZ oraz 16. i 20 DPanc. Zgodnie z duchem decyzji Rady Ministrów z dnia roku, wszystkie dywizje pancerne przeniesiono na nowe etaty o wyższych stanach osobowych, dokonując jednocześnie poprawy ich dyslokacji. W Pomorskim OW rozwiązano dowództwo 1 KPanc i jednostki korpuśne, a znajdujące się w nim 16. i 20 DPanc podporządkowano dowództwu okręgu. W związku z rozformowaniem 14 Dywizji Piechoty, będący w jej składzie 20 pułk czołgów i artylerii pancernej, przekształcono w pułk czołgów średnich i włączono do 20 DPanc[22]. Będący dotychczas w 20 DPanc 64 pcz rozformowano. Rozformowano także 31 batalion czołgów ciężkich i artylerii pancernej oraz 9 szkolny batalion czołgów z Czarnego, a 33 bczc i ap przekształcono w batalion czołgów średnich[23]. W Śląskim OW 19 Dywizję Pancerną przemianowano na 5 Dywizję Pancerną. W dywizji tej rozwiązano, 69 pcz, a jego miejsce zajął wyłączony z 4 DP 22 pcz. Z 15 DZ dywizji wyłączono 11 pułk czołgów i artylerii pancernej z Giżycka, który przekazano 1 Dywizji Zmechanizowanej. W zamian sformowano 35 pułk czołgów i artylerii pancernej w Ostródzie. W 1 Dywizji Zmechanizowanej rozwiązano 33 pcz oraz przekazano 23. i 24. batalion czołgów do 3. i 9. Dywizji Piechoty[22]. Wiosną 1958 roku w nowym protokole uzgodnień całkowicie wyeliminowano szczebel korpusu[20], a jesienią 1958 roku Rada Ministrów podjęła uchwałę o dalszym zmniejszeniu sił zbrojnych. W Pomorskim OW z rozwiązanego 34 pułku zmechanizowanego przekazano do 23 Dywizji Piechoty 11 batalion czołgów średnich. Rozformowaniu uległ również samodzielny 32 batalion czołgów ciężkich i artylerii pancernej stacjonujący w Lęborku. W dywizjach pancernych Śląskiego OW wprowadzono nowe etaty o niższych stanach osobowych zachowując przy tym ich dotychczasową organizację[24]. W wyniku przeprowadzonych w latach 1955-1960 przedsięwzięć wojska pancerne radykalnie zmieniły swój skład bojowy. Zamiast znajdujących się w 1955 roku siedmiu dywizji zmechanizowanych wchodzących w skład KZ i KA oraz dwóch samodzielnych pułków czołgów, w 1960 roku istniały cztery dywizje pancerne (5., 10., 16. i 20.), sześć dywizji zmechanizowanych (1., 2., 8., 11., 12. i 15.) i jeden batalion czołgów ciężkich (34.). Liczba sprzętu pancernego została utrzymana na tym samym poziomie, z tym że nastąpiło jego poważne unowocześnienie. Zwiększona liczbę czołgów średnich, wśród których 1/4 stanowiły wozy nowej generacji o znacznie wyższych walorach bojowych. Wycofano większość dział pancernych, o połowę zmniejszono też liczbę czołgów ciężkich[25]. Okres stabilizacji organizacyjnej[edytuj | edytuj kod] Druga połowa lat sześćdziesiątych, lata siedemdziesiąte i pierwsza połowa lat osiemdziesiątych były okresem względnej stabilizacji organizacyjnej wojsk pancernych. W planie zamierzeń organizacyjnych na lata 1966-1970 skoncentrowano się na: podniesieniu gotowości bojowej dywizji I rzutu operacyjnego poprzez wprowadzenie nowych etatów wojenno-pokojowych o wyższych stanach osobowych do dywizji pancernych. Pod koniec 1970 roku na ich uzbrojeniu znajdowało się: 2765 czołgów średnich, w tym 956 typu T-55, 998 typu T-54 i 811 typu T-34/85, 108 czołgów pływających PT-76[26]. W pierwszej połowie lat 70. w dywizjach pancernych zrezygnowano z systemu "dwójkowego" i zwiększono liczbę drużyn w plutonach z dwóch do trzech[27]. W latach 1976-1980 głównymi kierunkami rozwoju miała być gruntowna modernizacja podstawowych rodzajów uzbrojenia, a zwłaszcza czołgów i transporterów opancerzonych. Podstawowe przedsięwzięcia organizacyjne miały obejmować wzmocnienie siły ognia i możliwości bojowych dywizji pancernych o stałej gotowości bojowej poprzez wymianę czołgów T-54 na nowsze. Stany osobowe dywizji rozwiniętych miały zostać zwiększone w dywizjach pancernych do 11 500 żołnierzy[27]. W dywizjach II rzutu zakładano modernizację sprzętu i wyposażenia bojowego oraz dostosowanie ich struktury organizacyjnej okresu "W" do struktur dywizji o pełnej gotowości bojowej[27]. Zakres przeprowadzonych w Wojsku Polskim zmian organizacyjnych nie był tylko i wyłącznie ślepym naśladownictwem rozwiązań organizacyjnych obowiązujących w Armii Radzieckiej. Oczywiście rzeczą naturalną było wzorowanie się na przyjętych strukturach. Jednak Siły Zbrojne PRL nie dysponowały takimi możliwościami sprzętowymi i kadrowymi, aby powielać w pełni struktury związków taktycznych wojsk pancernych ZSRR, czy nawet NRD i Czechosłowacji. Przykładem tego było utrzymywanie w pułkach czołgów aż do początku lat 80. organizacji kompanijnej, podczas gdy w pozostałych armiach stosowano organizację batalionową[28]. W 1978 roku w 8 pułku czołgów średnich utworzono szkolną kompanię czołgów T-72, mającą za zadanie przygotowywanie kadry instruktorskiej dla pułków czołgów, które planowano uzbroić w tego typu czołgi[29]. Plany rozwoju wojsk lądowych na lata 1981 -1985 zakładały zwiększenie manewrowości, siły uderzeniowej i skuteczności obrony przeciwlotniczej dywizji pancernych poprzez wprowadzenie nowoczesnego uzbrojenia i związanych z tym zmian organizacyjnych. W 5., 11. i 20. DPanc, w jednym pułku czołgów średnich (8 pułk czołgów, 27 pcz i 28 pcz), wprowadzono na uzbrojenie czołgi typu T-72[k]. Wraz z przezbrojeniem dokonano zmiany struktury organizacyjnej pułków czołgów z kompanijnej na batalionową. Zamiast dotychczasowych pięciu kompanii czołgów, w pułku znajdowały się trzy bataliony czołgów, a w każdym trzy kompanie czołgów oraz kompania piechoty zmotoryzowanej, którą przezbrojono w bojowe wozy piechoty BWP-1. W 1., 2. i 15 DZ do 1985 roku zakończono wymianę czołgów T-34/85 na czołgi T-55[29]. W rezultacie przeprowadzonych zmian pod koniec 1985 roku wojska pancerne składały się z 5., 10., 11,16. i 20 DPanc i pułków czołgów w dywizjach zmechanizowanych i desantowej. Ich uzbrojenia stanowiło: 3499 czołgów, w tym 317 typu T-72, 2653 typu T-55, 417 typu T-34/85 i 112 typu PT-76[30]. Restrukturyzacja i redukcja wojsk w latach 1986-1990[edytuj | edytuj kod] T-55AM na poligonie w Orzyszu W drugiej połowie lat osiemdziesiątych uzbrojenie wojsk pancernych obejmowało ponad 3200 czołgów głównie typu T-55 wersji A, M i U, około 300 czołgów T-72 wersji A i M oraz 100 czołgów pływających PT-76 B[31]. W przyjętym planie rozwoju sił zbrojnych na lata 1986-1990 głównym założeniem zmian organizacyjnych było wzmocnienie dywizji 1 rzutu. W wojskach pancernych planowano dalsze zwiększenie możliwości ogniowych i manewrowych dywizji oraz ich odporności na środki rażenia przeciwnika, co praktycznie było kontynuacją zamierzeń z poprzedniej pięciolatki. W planie zakładano utrzymanie dotychczasowej ilości dywizji[30]. W skadrowanych 3. i 9 Dywizji Zmechanizowanej planowano zakończenie wymiany czołgów T-34/85 na T-55 oraz wprowadzenie na uzbrojenie transporterów opancerzonych SKOT wycofywanych z 4., 8. i 12 Dywizji Zmechanizowanej. W 1988 roku zamierzenia te wstrzymano podejmując decyzję o rozformowaniu obu tych dywizji[30]. Po przeobrażeniach ustrojowych w kraju, w 1989 roku nastąpiła reorientacja zmian restrukturyzacyjnych i przyśpieszenie redukcji sił zbrojnych. Większość dywizji przeniesiono na nowe etaty o zmniejszonym stanie osobowym, z uzbrojenia wycofano: ok. 400 czołgów i 600 transporterów opancerzonych. Był to w zasadzie sprzęt starszej generacji pozostający dotychczas w rezerwie sprzętowej. W ramach częściowej redukcji, 10. i 16 Dywizję Pancerną, należące dotychczas do jednostek rozwiniętych, zostały przeniesione na nowe etaty o zmniejszonych stanach osobowych. Jesienią rozwiązano 3., 11., 13., 23., 24., 25. i 60 pułk czołgów. W rezultacie tych zmian zmniejszono liczbę pułków ogólnowojskowych w dywizjach zmniejszono z czterech do trzech. W grudniu 5., 10., 11. i 16 Dywizję Pancerną przekształcono w dywizje zmechanizowane. Pozostałe pułki czołgów zostały przeformowane na pułki zmechanizowane. W Pomorskim OW 20 Dywizję Pancerną przeformowano na dywizję zmechanizowaną dając jej nazwę "2 Dywizji Zmechanizowanej"[32]. Dywizja zmechanizowana z 1989 roku miała w swojej strukturze między innymi trzy pułki zmechanizowane, w każdym dwa bataliony piechoty zmotoryzowanej i dwa bataliony czołgów. Uzbrojenie w zależności od stopnia skadrowania stanowiło od 102 do 186 czołgów średnich typu T-55 (T-55AM) lub T-72[33]. W rezultacie wprowadzonych zmian organizacyjnych w 1990 roku wojska pancerne wchodziły w skład dziewięciu dywizji zmechanizowanych[l] o jednolitej strukturze organizacyjnej i brygady obrony wybrzeża. Ich uzbrojenie stanowiło 2830 czołgów, w tym 1540 typu T-55, 560 typu T-55 AM Merida, ok. 700 typu T-72 i 30 czołgów pływających PT-76 B[33]. Symbolika wojsk pancernych[edytuj | edytuj kod] Proporczyki Patki Korpusówka/plakietka Beret/otok 1943 - 1944 czarny beret 1945 - 1949 1952-1960 pomarańczowy otok Uwagi[edytuj | edytuj kod] ↑ W połowie września 1945 roku zostały przeniesione na etaty pokojowe między innymi 2., 3., 4., 5., 6., 10., 11. i 12. samodzielne dywizjony artylerii pancernej[5]. ↑ W lutym 1948 roku rozformowano pięć plutonów samochodów pancernych[11]. ↑ 1 stycznia 1949 roku Dowództwu Wojsk Lądowych podlegały 1, 2, 6, 8, 9 pułki czołgów, 4 pułk czołgów ciężkich[13]. ↑ 1 stycznia 1949 roku Dowództwu Wojsk Lądowych podlegał 13, 24, 25, 28 pułki artylerii pancernej[13]. ↑ 16 Dywizja Pancerna powstała na bazie 16 Dywizji Piechoty, 1 pułku czołgów, 4 pułku czołgów ciężkich, 13 pułku artylerii pancernej[15]. ↑ 8 Zmotoryzowana Dywizja Piechoty powstała na bazie 8 Dywizji Piechoty, 9 pułku czołgów, 28 pułku artylerii pancernej[15]. ↑ 10 Dywizja Pancerna powstała na bazie 10 Dywizji Piechoty, 2 pułku czołgów, 8 pułku czołgów, 24 pułku artylerii pancernej[15]. ↑ 11 Zmotoryzowana Dywizja Piechoty powstała na bazie 11 Dywizji Piechoty, 6 pułku czołgów, 25 pułku artylerii pancernej [15]. ↑ Do końca 1950 roku z ZSRR dostarczono 31 ISU-122, 31 ISU-152, 13 SU-76[15]. ↑ W 1955 roku samodzielne pułki czołgów średnich przemianowano odpowiednio na 16, 18, 20, 22 pułki czołgów i artylerii pancernej [15]. ↑ Produkcję seryjną czołgów T-72 uruchomiono w 1981 roku w Kombinacie Urządzeń Mechanicznych Bumar-Łabędy w Gliwicach. ↑ W 1990 roku wojska pancerne wchodziły w skład 1., 2., 4., 5, 8., 10., 11., 12., i 16 Dywizji Zmechanizowanej [33]. Przypisy[edytuj | edytuj kod] ↑ a b Komornicki 1984 ↓, s. 62. ↑ Komornicki 1987 ↓, s. 182-183. ↑ a b Wojnarowski 2008 ↓, s. 39. ↑ Komornicki 1984 ↓, s. 89-90. ↑ a b c d Kajetanowicz 2005 ↓, s. 42. ↑ Piotrowski 2003 ↓, s. 34. ↑ Piotrowski 2003 ↓, s. 39. ↑ Komornicki 1987 ↓, s. 157. ↑ Kajetanowicz 2005 ↓, s. 42-43. ↑ Karnowski 1989 ↓, s. 17. ↑ a b c Kajetanowicz 2005 ↓, s. 44. ↑ Kajetanowicz 2005 ↓, s. 43. ↑ a b c Piotrowski 1998 ↓, s. 22. ↑ Piotrowski 1998 ↓, s. 22-23. ↑ a b c d e f g Piotrowski 1998 ↓, s. 23. ↑ Piotrowski 1998 ↓, s. 23-24. ↑ a b c d e Piotrowski 1998 ↓, s. 25. ↑ Puchała 2013 ↓, s. 359. ↑ Kajetanowicz 2010 ↓, s. 4. ↑ a b Kajetanowicz 2008 ↓, s. 292. ↑ a b Kajetanowicz 2005 ↓, s. 278. ↑ a b Kajetanowicz 2005 ↓, s. 278-279. ↑ Kozłowski i Wojtaszak 2001 ↓, s. 174-175. ↑ Kajetanowicz 2005 ↓, s. 279-280. ↑ Kajetanowicz 2005 ↓, s. 280-281. ↑ Kajetanowicz 2010 ↓, s. 10. ↑ a b c Kajetanowicz 2010 ↓, s. 11. ↑ Kajetanowicz 2010 ↓, s. 16. ↑ a b Kajetanowicz 2010 ↓, s. 12. ↑ a b c Kajetanowicz 2010 ↓, s. 13. ↑ Kajetanowicz 2000 ↓, s. 102-103. ↑ Kajetanowicz 2010 ↓, s. 14. ↑ a b c Kajetanowicz 2010 ↓, s. 15. Bibliografia[edytuj | edytuj kod] Wacław Jurgielewicz [red.]: Polski czyn zbrojny w II wojnie światowej. Tom 3. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1973. Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945-1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6. Antoni Karnowski: Pomorski Okręg Wojskowy 1945-1989. Zarys dziejów. Bydgoszcz: Prasowe Zakłady Graficzne, 1989. ISBN 83-7003-475-6. Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 3, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego: formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek kawalerii, wojsk pancernych i zmotoryzowanych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07419-4. Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie 1939-1945: barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984. ISBN 83-223-2055-8. Paweł Piotrowski: Śląski Okręg Wojskowy: przekształcenia organizacyjne, 1945-1956. Warszawa: Wydawnictwo TRIO: Instytut Pamięci Narodowej, 2003. ISBN 83-88542-53-2. Franciszek Puchała: Budowa potencjału bojowego Wojska polskiego 1945-1990. Obszary szpiegowskich działań. Warszawa: Fundacja "Historia i Kultura", 2013. ISBN 978-83-11-12800-2. Jan Wojnarowski: Mobilizacja sił zbrojnych szansą utrzymania bezpieczeństwa Polski. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Obrony Narodowej, 2008. ISBN 978-83-7523-045-1. Kazimierz Kozłowski, Andrzej Wojtaszak: Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X-XX wiek : materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999: praca zbiorowa. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X. Jerzy Kajetanowicz. Polskie wojska pancerne i zmechanizowane w latach 1955-1990. „Poligon”. 3, 2010. Warszawa: Wydawnictwo Magnum-X. ISSN 1895-3344. Jerzy Kajetanowicz. Polskie wojska lądowe 1985-2000. „Przegląd Wojsk Lądowych”. 9, 2000. Warszawa. ISSN 0478-6688. Jerzy Kajetanowicz. Polskie wojska operacyjne w systemie bezpieczeństwa państwa w latach 1955-1975. „Zeszyty Naukowe Akademii Obrony Narodowej”. 2, 2008. Warszawa. ISSN 0867-2245. Paweł Piotrowski. Wojsko polskie w czasie wojny koreańskiej. „Nowa Technika Wojskowa”. 1, 1998. Warszawa. ISSN 1230-1655. Bronisław Gembarzewski: Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie od wieku XI do roku 1965. od 1939 do 1965 roku. Warszawa: 1965. Wojsko Polskie. Fakty i liczby. Warszawa: Sztab Generalny Wojska Polskiego, 1990. pde pde Dołącz do I Warszawskiej Brygady Pancernej. Zobacz kwalifikacje wojskoweRusza kolejny nabór do zawodowej służby wojskowej pełnionej na stanowiskach służbowych w korpusie podoficerów starszych, podoficerów, podoficerów młodszych oraz szeregowych zawodowych w 1. Warszawskiej Brygadzie Pancernej. Poszukiwani:Do garnizonu Wesoła:podoficerowie starsi GU: 8/9/10 podoficerowie GU: 5/6/7 szeregowi - mechanicy- mechanicy spawacze- kierowcy kat. C- kierowcy ślusarze Do garnizonu Siedlcepodoficerowie GU:5/6/7 - zastępca dowódcy plutonu - technik baterii - dowódca sekcji podoficerowie młodsi GU: 2/3/4 - zastępca dowódcy sekcji - dowódca działonowy - dowódca drużyny szeregowi GU: 0/1 - funkcje proste- elektromechanik- kierowca kat. CDo garnizonu Biała Podlaska podoficerowie starsi GU: 8/9/10 podoficerowie GU: 5/6/7 szeregowi GU: 0/1 Osoby zainteresowane zawodową służbą wojskową muszą mieć uregulowany stosunek do służby wojskowej tj. odbytą służbę przygotowawczą lub zasadniczą. W tym także żołnierze Narodowych Sił Rezerwowych, oraz byli żołnierze chętne w dzień kwalifikacji muszą zabrać:dowód osobisty; książeczkę wojskową; prawo jazdy (na stanowisko- kierowca); dokumenty potwierdzające odbycie służby przygotowawczej, szkoleń rezerwy i kursów wojskowych; dokumenty potwierdzające wykształcenie; ostatnią opinię służbową; poświadczenie uzyskania stopnia wojskowego. Ze względu na sytuację pandemiczną kandydaci nie podchodzą do egzaminów wojskowe będą się odbywać kolejno :16 marca w Białej Podlaskiej, ul. Łomaska 92 (parking) 22 marca w Warszawie-Wesoła, ul. Okuniewska 1. 23 marca w Siedlcach ul. Składowa 39 Start godz. 8:001. Warszawska Brygada Pancerna czyli pancerne kły Żelaznej Dywizji jest częścią 18. Dywizji Zmechanizowanej im. gen. broni Tadeusza Buka, w której oprócz warszawskich pancerniaków siłę stanowią żołnierze 21. Brygady Strzelców Podhalańskich i 19. Lubelskiej Brygady Zmechanizowanej. 1. Warszawska Brygada Pancerna jest oddziałem z garnizonami położonymi w Warszawie – Wesołej, Siedlcach oraz Białej Podlaskiej. Zasadniczym sprzętem brygady są czołgi Leopard 2PL, 2A5 i ubrania prosto z magazynów. Skomponuj własną stylizacjęPolska kupiła amerykańskie czołgi Abrams. Czym jeszcze dysponuje nasza armia?Wojsko sprzedaje pojazdy. W ofercie między innymi sprzęt specjalnego przeznaczeniaPojazdy od wojska za nieduże pieniądzePolecane ofertyMateriały promocyjne partnera Lista słów najlepiej pasujących do określenia "Polskie wojska pancerne czarne":DZIAŁOCZOŁGPAWEŁLEONARDROSOMAKROWERYORDAWYMARSZJANKOSBATALIONNEGATYWLEGIONARMIATOMASZJELEŃDEZERTERLEGIONYPIESKAMASZE For faster navigation, this Iframe is preloading the Wikiwand page for Jednostki pancerne Wojska Polskiego. Connected to: {{:: Z Wikipedii, wolnej encyklopedii {{bottomLinkPreText}} {{bottomLinkText}} This page is based on a Wikipedia article written by contributors (read/edit). Text is available under the CC BY-SA license; additional terms may apply. Images, videos and audio are available under their respective licenses. Please click Add in the dialog above Please click Allow in the top-left corner, then click Install Now in the dialog Please click Open in the download dialog, then click Install Please click the "Downloads" icon in the Safari toolbar, open the first download in the list, then click Install {{::$

czarne polskie wojska pancerne